Alternatief beleggen en goedkoop pensioen opbouwen
Traditioneel (lifecycle) beleggen voor het pensioen
Traditioneel spreiden, zoals de meeste vermogensbeheerders en banken doen, legt de focus op de risicotolerantie en de beleghorizon van een belegger. Op basis van een aantal vragen kom je op een risicoprofiel uit. Dit zorgt, in combinatie met je horizon (vaak leeftijd), voor een bepaalde verdeling tussen risicovolle en minder risicovolle beleggingen. Beleggers, met een offensief risicoprofiel, richten zich voornamelijk op aandelen, en beleggers die meer stabiliteit nodig hebben met een defensief risicoprofiel, voegen daar obligaties aan toe. Simpel toch?
Het probleem van het nieuwe pensioenstelsel
De hoge waarderingen van aandelen samen met de langdurige lage rentes op obligaties zorgt voor een lager verwacht rendement voor pensioenfondsen. Een lager rendement betekent een lager pensioenvermogen en dat betekent dat je uiteindelijk dus ook een lagere pensioenuitkering kunt verwachten.
Met de nieuwe regels voor pensioen zie je duidelijker hoeveel geld jij en je werkgever stoppen in je pensioen en hoe snel dit bedrag groeit. De overheid wil hiermee beter inzicht creëren in individuele pensioenopbouw, omdat het nu totaal niet duidelijk is wie wat krijgt en hoeveel. Het nieuwe stelsel zal ook zorgen dat pensioenfondsen geen beloftes meer mogen doen over de hoogte van je pensioen.
Wat een oplossing zeg… in plaats van de kosten te verlagen of alternatieve passieve beleggingsstrategieën te overwegen zal hiermee het pensioenprobleem niet opgelost worden. De rendementen blijven hetzelfde als er niks aan de strategie wordt gedaan. Te lage verwachte rendementen betekent dat pensioenfondsen over moeten gaan op alternatieve actieve strategieën om voldoende pensioenvermogen op te kunnen bouwen. Met andere woorden ze gaan (nog meer) speculeren met ons pensioengeld.
Als het misgaat verhogen ze de premie, de pensioenleeftijd of verlagen ze de uitkeringen. 100% risico voor de mensen en 0% risico voor de pensioenfondsen. Dat is nou een goede deal…
Het probleem met traditioneel pensioenbeleggen
De vraag is of deze manier van traditioneel lifecycle beleggen nog voor iedereen zal gaan werken. De langdurige lage rentes op obligaties zorgen voor extra druk op pensioenfondsen zoals je in het artikel van het Centraal Planbureau kunt lezen. Tel de hoge waarderingen van aandelen en het controversiële duurzaam beleggen samen met de schulden die gecreëerd zijn tijdens de Corona Crisis daarbij op en je krijgt onzekere pensioenen. Wil je goedkoop pensioen opbouwen? Of ben je op zoek naar manieren van alternatief sparen voor je pensioen of gewoon je vermogen passief laten groeien?
Als belegger kan het dan verstandig zijn om je denkwijze onder de loep te nemen en op zoek te gaan naar alternatieve beleggingsstrategieën.
Dit artikel laat alternatieve mogelijkheden zien en legt uit waarom zelf goedkoop pensioen opbouwen de oplossing kan zijn voor een goed pensioen. In het kort:
- De hoge waarderingen van aandelen samen met de lage rendementen op obligaties kan een uitdaging worden om de reële waarde (na inflatie) van je beleggingen te beschermen.
- Een portfolio met 100% aandelen zal waarschijnlijk de inflatie verslaan, maar zal erg volatiel zijn en grote schommelingen meemaken.
- De traditionele 60/40 portfolio zal moeite hebben om de inflatie bij te houden en biedt weinig bescherming tegen de neerwaartse risico’s.
Een traditionele portefeuille met 60% aandelen en 40% obligaties was bedoeld om twee doelstellingen te realiseren namelijk: vermogen opbouwen door aandelen op de lange termijn en behoud van kapitaal door de obligaties. De hoge waarderingen van aandelen en de lage rendementen op obligaties tegenwoordig zorgen dat een traditionele 60/40 portefeuille moeite zal krijgen om de inflatie te verslaan. Daarnaast biedt een 60/40 portfolio ook nog weinig bescherming tegen de neerwaartse risico’s. Wat kun je als particuliere belegger doen als je vermogen voor je pensioen wilt opbouwen? Ten eerste is het belangrijk om het concept asset allocatie te begrijpen.
Wat is asset allocatie?
Asset allocatie is de samenstelling van de beleggingsmix in je portfolio. Het is een beleggingsstrategie waarbij je risico en rendement in evenwicht brengt door de assets van een portfolio op een bepaalde manier te verdelen. Bij het samenstellen van een asset allocatie mix probeer je de optimale balans te vinden tussen het verwachte risico en het verwachte rendement die aansluit bij het risicoprofiel van de belegger. Er zijn verschillende beleggingscategorieën met verschillende risico rendementsverhoudingen. Elk van deze assets zullen over tijd dus andere patronen laten zien. Over het algemeen worden obligaties gezien als veilige belegging en aandelen als risicovol. Hoe hoger het percentage aan aandelen in je portfolio, hoe meer risico je neemt.
Waarom is asset allocatie belangrijk?
Er is geen simpele formule die de beste spreiding kan uitkiezen voor iedereen. Het kiezen van een asset allocatie wordt gezien als een van de belangrijkste keuzes die een belegger kan maken en heeft ook een grote invloed op het resultaat. De selectie van de individuele beleggingen zijn dus minder belangrijk dan de manier waarop de beleggingen zijn gespreid zoals aandelen, obligaties, en grondstoffen.
Beleggers kunnen verschillende spreidingen gebruiken voor verschillende doelen. Iemand die aan het sparen is voor de aanschaf van een nieuwe boot voor volgend jaar, kan het geld investeren met een conservatieve mix tussen korte termijn obligaties en cash op een spaarrekening. Een persoon die wilt sparen voor een pensioen, en nog tientallen jaren heeft, belegt over het algemeen voor een groot gedeelte in aandelen. Iemand met zo’n lange horizon heeft langer de tijd om de korte termijn schommelingen en een eventuele crash van de aandelenmarkt uit te zitten. Risicotolerantie kan ook een grote rol spelen. Iemand die zich wat minder veilig voelt bij het beleggen in aandelen kan er voor kiezen om een wat meer defensieve mix aan te houden ondanks een lange tijdshorizon.
Hoe bepaal je asset allocatie volgens een lifecycle strategie?
Traditioneel gezien wordt over het algemeen een lifecycle beleggingsstrategie toegepast. Bij lifecycle beleggen wordt asset allocatie gebaseerd op leeftijd en op risicotolerantie. Je risicotolerantie wordt bepaald door een risicoprofieltest is gebaseerd op een aantal vragen. De veelgebruikte beleggingsstrategie heeft een op zich een goede filosofie: Als een lange beleg horizon hebt dan beleg je heel risicovol en naarmate je ouder wordt bouw je stapsgewijs risico af door veiliger te beleggen.
Asset allocatie wordt vaak geschreven als aandelen / obligaties. Als we het dus over een 80/20 portfolio hebben dan bedoelen we een portfolio met 80% aandelen en 20% obligaties. Als ik bijvoorbeeld 30 jaar zou zijn met een hoge risicotolerantie dan zou mijn portfolio in dit geval op dit moment dus 90/10 moeten zijn. Om je een idee te geven van hoe de beleggingsmix verandert naarmate de tijd verstrijkt hebben we hieronder een tabel neergezet.
Je ziet asset allocaties met de verdeling van aandelen / obligaties per leeftijd voor drie verschillende risicotoleranties. Dit kan je een idee geven hoe die van jou eruit zou komen te zien als je ouder wordt. Om een simpele formule te geven wordt over het algemeen dit gedaan:
Lage risicotolerantie = leeftijd = % in obligaties
Gemiddelde risicotolerantie = leeftijd – 10 = % in obligaties
Hoge risicotolerantie = Leeftijd – 20 = % in obligaties
Ze gebruiken ook nog wel de formule: 110 – Leeftijd = % in Aandelen
In een grafiek zie je dat, hoe meer veilige obligaties je toevoegt, hoe minder schommelingen (Stdev) je hebt. Je hebt minder grote verliezende jaren en de grootste klappen (Max. Drawdown) worden beter opgevangen. Het gaat dan wel ten koste van je rendement, want je jaarlijkse winst (in dit geval de CAGR) is ook minder groot.
Op deze manier kun je het risico steeds verder afbouwen totdat je met pensioen gaat. Je wilt tenslotte niet dat je een jaar voor je pensioenleeftijd nog 90% in aandelen zit, want als er dan een aandelencrash plaatsvindt dan heb bestaat de kans dat je nog even moet doorwerken.
Sterker nog, hoe langer de periode dat er wordt belegd, hoe kleiner de kans wordt dat de actieve strategie zal winnen. Dit voorbeeld laat zien hoe groot het percentage is dat de S&P 500 index is verslagen door een actief gemanaged fonds. En dit is alleen 20 jaar laat staan bij een periode van 40 jaar zoals bij het opbouwen van pensioenen het geval is. Persoonlijk heb ik daarom ook liever niet dat er op deze manier gespeculeerd wordt met mijn pensioengeld, want als het misgaat betaal ik de prijs.
Een groot deel van het pensioenprobleem zou worden opgelost door het verlagen van de kosten.
Het verlagen van de kosten zou de meest efficiënte manier zijn om een goed pensioen te regelen.
Al deze kosten die deze aanbieders rekenen worden rechtstreeks gegeten van je totale rendement af op de lange termijn. Hoe lager de kosten, hoe meer rendement je voor jezelf overhoudt. Dit geldt al helemaal over een lange tijdsperiode, zoals bij opbouw van pensioenen vaak het geval is. In een eerder artikel maakte ik al een vergelijking tussen de hoge kosten van de pensioenrekeningen. Veel pensioenfondsen zijn momenteel bezig met initiatieven om de kosten te verlagen, maar veel van de mogelijkheden worden beperkt door wetgeving. Daarnaast lijkt het erop dat de pensioenfondsen zelf ook niet echt veel baat hebben bij het verlagen van deze kosten.
Kosten hebben een uitzonderlijk grote impact op de uitkomst van het beleggingsresultaat.
Een kostenverschil van 1% lijkt op het eerste gezicht niet zoveel, maar zoals je in de grafiek kunt zien betekent 1% verschil in kosten dat je bijna anderhalf keer zoveel pensioen hebt. Een verschil van tonnen. Uit onderzoek van het AFM blijkt dat “Een kostenverlaging van 0,25 procentpunt levert op een termijn van veertig jaar 7,5 % meer collectief pensioenvermogen op.” Hoe hoger het pensioenvermogen, hoe hoger de pensioenuitkeringen. Door de kosten zo laag mogelijk te houden zorg je dat er zoveel mogelijk geld in je eigen zak blijft. Als er elk jaar een klein gedeelte aan onnodig hoge kosten van je pensioenvermogen wordt afgesnoept dan kan dat geld ook niet meer meegroeien.
Zo lijken kosten als ‘slechts 1%‘ helemaal niet duur, maar kun je met kosten van ‘slechts 1%‘ wel de nieuwe Ferrari betalen van je pensioenfondsmanager.
Bij het zoeken naar een goede aanbieder zijn de Total Cost of Ownership of de Totaal Jaarlijkse Kosten één van de meest belangrijke factoren voor de uitkomst van het uiteindelijke totale pensioenvermogen. Deze kosten zijn zelfs voor het getrainde oog soms nog moeilijk om eruit te halen.
Als je bijvoorbeeld googelt naar ‘kosten pensioenfonds’ en je kiest er random één uit, zoals bijvoorbeeld Robeco, zal je vaak een aantal percentages als antwoord krijgen. Jammer genoeg zijn deze percentages meestal maar een gedeelte van de Totaal Jaarlijkse Kosten. Een veelvoorkomend fenomeen is dat aanbieders hun eigen dure fondsen maken en hier vervolgens relatief hoge lopende kosten tegenover zetten. Zo kun je als pensioenfonds snel zeggen dat je als relatief goedkoop wordt gezien, omdat de servicekosten heel laag zijn.
Bij beleggen zijn meer kosten belangrijk dan degenen die rechtstreeks aan de broker (directe kosten) worden betaald. Ook de kosten (indirecte kosten) die je betaalt bij het beleggen in een bepaald soort beleggingsproduct, zoals een fonds, bepalen uiteindelijk het netto rendement van je beleggingsportfolio. Als je een goede indicatie wilt krijgen van de Total Cost of Ownership dan kun je, op basis van gemaakte kosten in het verleden, een redelijk goed idee krijgen van de totale te verwachte jaarlijkse kosten. Deze kosten kun je terugvinden in de jaarverslagen, de essentiële beleggersinformatie en in de prospectus.
Een Total Cost of Ownership bevat hierom alle directe en alle indirecte kosten. Een ‘verwachte’ TCO geeft jou als belegger een inschatting van de hoogte van de kosten die je ongeveer op jaarbasis kunt verwachten. Variabele kosten, zoals transactiekosten, worden op basis van een historisch gemiddelde bepaald. Ondanks dat deze variabele kosten uiteindelijk van de werkelijkheid kunnen afwijken geeft dit een goede indicatie.
Voor het voorbeeld heb ik gekozen om €20.000 in te leggen in het Robeco ONE Neutraal Fonds. Bij een eenmalige inleg van €20.000 bij Robeco LIFE ben je in totaal €278 aan kosten kwijt. €72 komt door de service fee van 0,36% over het totale bedrag. De beheerkosten voor dit fonds zijn 0,70% aan lopende kosten plus 0,13% aan transactiekosten in het fonds, wat uitkomt op 0,83% van €20.000 oftewel €166. Als laatste rekenen ze 0,20% van het totaalbedrag aan transactiekosten dus ben je nog één keer €40 kwijt. In totaal zou je dus €278 kwijt zijn over een bedrag van €20.000. Totale beleggingsfonds kosten (beheer + transactiekosten) per jaar zullen dus ongeveer uitkomen op 0,83% van je totaal ingelegde bedrag en de kosten voor de dienstverlening (service + transactiekosten) komen uit op 0,56%. Totale kosten van €278 op een bedrag van €20.000 komt uit op een percentage van 1,39%. Veel hoger dan wat er in de eerste instantie naar voren kwam. Als je het bedrag dat je belegt boven de €25.000 uitkomt dan gaan je kosten voor dienstverlening omlaag van 0,36% naar 0,24%. Als je investering boven de €50.000 uitkomt dan zakken deze kosten iets verder naar 0,16%. Je zou met €100.000 dus rond de 1,19% aan totaal jaarlijkse kosten uitkomen. Met een bruto rendement van 6% over een periode van 40 jaar, zoals bij pensioenen vaak het geval is, zou puur het verschil in kosten er al voor kunnen zorgen dat je eindigt met een bedrag van €1.028.572 in plaats van €654.800. Een bedrag van €373.772 in de zak van het pensioenfonds aan onnodig hoge kosten. Ik noem specifiek onnodig omdat je misschien denkt dat je een hogere prijs betaalt voor betere kwaliteit. Maar niks kon minder waar zijn. Research op fondsen laat juist zien dat fondsen met hogere kosten meestal onderpresteren aan fondsen met lagere kosten.
Dit komt voornamelijk omdat de fondsmanagers die deze hogere kosten vragen, het lastig hebben om zichzelf terug te verdienen.
Een gebrek aan diversificatie
Het grootste probleem met traditioneel gespreide portfolio’s is een gebrek aan diversificatie. De resultaten hiervan zijn portfolio’s die eigenlijk te lage resultaten behalen ten opzichte van het risico dat ze dragen. Traditioneel spreiden gaat vaak ten koste van je rendement omdat de veilige assets (vaak obligaties), niet dezelfde totaal rendementen behalen als de risicovollere aandelen. De meeste beleggers hebben daarom ook een portefeuille waarin aandelen het grootste deel zijn. Als je normaal gesproken een hoger verwacht rendement wilt dan vergroot je het percentage aandelen ten opzichte van het percentage obligaties in je portfolio. En een portfolio dat bestaat uit alleen aandelen en obligaties is allesbehalve een goede spreiding.
De meeste portfolio’s, zoals een 60/40, hebben namelijk een totaal risico die meer dan 90% gecorreleerd is aan de aandelenmarkt. Aandelen en aandeel-achtige beleggingen hebben een zodanig hoge correlatie met elkaar, dat de gezondheid van traditionele portfolio’s dus bijna volledig afhangt van de ups en downs van de wereldwijde aandelenmarkt. De gemiddelde institutionele portfolio is zelfs bijna 94% gecorreleerd aan de aandelenmarkt. Als markt crasht dan betekent dat dat in meer dan 90% van de gevallen de institutionele portfolio’s ook flinke klappen aan het vangen zijn. Gelukkig zijn er manieren van alternatief beleggen die je vermogen passief laten groeien. Er bestaan namelijk portfolio’s die gelijkwaardige rendementen behalen als traditionele spreidingen met minder risico. Hier kun je aan het eind van het artikel wat voorbeelden van downloaden.
“Asset allocation is the only free lunch” en door een goede spreiding over meerdere beleggingscategorieën kun je ervoor zorgen dat je een goed rendement haalt, terwijl je de verliezen minimaliseert. Denk aan portfolio’s met meer assets dan alleen aandelen en staatsobligaties zoals, goud, grondstoffen, inflatiegelinkte obligaties, en in sommige gevallen zelfs vastgoed.
De keuze voor een portfolio met asset allocatie en de totale jaarlijkse kosten zijn twee van de factoren met de grootste impact op het beleggingsresultaat. Twee dingen waar je tot op zekere hoogte controle over kunt uitoefenen door zelf te beleggen.
Het bouwen van je portefeuille
De volgende stap is de specifieke beleggingen uit te kiezen voor je portfolio die bij de gekozen asset allocatie passen. De meest eenvoudige manier om dit te doen voor ons is door gebruik te maken van trackers zoals ETF’s en indexfondsen. Eerder hebben we uitgelegd in een artikel hoe en op basis van welke voorwaarden wij deze uitkiezen. Het is altijd belangrijk om de prospectus of essentiële beleggersinformatie te lezen zodat je exact weet waar je geld in wordt belegd, en of deze in lijn ligt met jouw beleggingsdoelen. Om de beleggingen te kunnen kopen om een portefeuille te bouwen zal je een broker nodig hebben. Zelf gebruiken we hier Saxo Bank voor, maar ook DEGIRO en de laatste tijd Interactive Brokers. Net als spreiding over de beleggingen willen wij ook spreiding over brokers voor het geval er iets mee gebeurt, daarnaast kunnen verschillende brokers goedkoper zijn voor verschillende portfolio’s.
‘Beleggen kent risico’s. U kunt uw inleg verliezen.’
Houd je portefeuille in de gaten
Als je eenmaal een asset allocatie hebt gekozen is het belangrijk om je portefeuille ongeveer 1 keer per jaar in de gaten te houden (of meer als de markt grote schommelingen maakt). Een reden dat je dat doet is om je portfolio te herbalanceren. Na verloop van tijd zal je zien dat sommige beleggingen beter zullen presteren dan anderen, waardoor je met een andere spreiding zit dan degene die in het begin had gekozen. Als de aandelenmarkt bijvoorbeeld goed heeft gepresteerd zal je uiteindelijk met een hoger percentage van je euro’s in aandelen zitten. Als je wilt herbalanceren dan verkoop je een gedeelte van je beleggingen en leg je dit bedrag op zo’n manier in dat je portfolio weer in dezelfde verdeling staat zoals in het begin. Zo dwing je jezelf dat je verkoopt op het moment dat iets hoog staat en koopt wanneer iets laag staat. Daarnaast sluit je portfolio nu weer aan bij je doelen en risicotolerantie.
Na het kiezen van de asset allocatie van je portfolio zijn herbalanceren en eventuele risico afbouw het enige werk dat je nog hoeft te te veranderen aan je strategie totdat je je belegdoelen bereikt hebt. Daarna hoef je alleen nog in te stellen dat je (periodiek een gedeelte van) je beleggingen verkoopt zodat je het geld kunt gebruiken voor je doel. Voor een pensioenrekening gelden andere regels dan bij een normale belegrekening.
Conclusie
Asset allocatie is de samenstelling van een beleggingsmix in een portfolio, die voornamelijk wordt gekozen op basis van beleg horizon, doelen en risicotolerantie. De meest belangrijke keus bij het bouwen van een beleg portefeuille, omdat het eindresultaat het meeste afhangt van asset allocatie en kosten.Een formule op basis van leeftijd in combinatie met een risicoprofiel test kan helpen bij het kiezen van de spreiding. Hoe meer risico je kunt dragen, hoe hoger het percentage aandelen.
Traditioneel vermogen opbouwen kan vanwege de extra druk op pensioenfondsen door lage rentes, wetgeving, gebrek aan diversificatie en hoge kosten voor een onzeker pensioen zorgen. Een efficiënte manier om extra zekerheid te creëren is door een andere asset allocatie te kiezen en door de kosten zo laag mogelijk te houden. Dit kun je eenvoudig doen door zelf te beleggen.
De kostenbesparing die het oplevert door zelf te beleggen, op een speciale pensioenrekening met belastingvoordelen of niet, kan leiden tot een significant hoger pensioenvermogen. Je kunt beter beleggen volgens jouw persoonlijke doelen, terwijl je tegelijkertijd flink in kosten bespaart. Je kunt een traditionele lifecycle strategie toepassen of zelf alternatief beleggen en goedkoop pensioen opbouwen door één van de voorbeeldportfolio’s als recept te gebruiken.
Uiteindelijk wil je een portfolio met een asset allocatie die het beste aansluit bij jou persoonlijke omstandigheden tegen de laagst mogelijke kosten. Zelf beleggen wij bijvoorbeeld in een versie van Ray Dalio’s All Weather Portfolio, maar er zijn nog veel meer mogelijkheden. Als je wilt weten welk risicoprofiel bij jou past dan kun je hier een risicoprofieltest doen.
Als het goed is heb je nu voldoende informatie om een weloverwogen keus te maken met betrekking tot opbouwen van pensioen. Of dat nu geldt voor het zelf opbouwen van je pensioen of het kiezen van een goede pensioenaanbieder. Als je voorbeeldportefeuilles wilt zien met verschillende asset allocaties dan kun je die hieronder downloaden.
Deze voorbeeld portfolio’s met bijbehorende asset allocaties kun je zien als ‘recepten’ voor alternatief beleggen voor je pensioen. Het eindresultaat is belangrijker dan de losse ingrediënten. Als je je nacho wilt dippen in de salsa dan doe je dat niet eerst in de tomatenpuree, dan in de ui, dan de azijn, peper en zout. Je dipt de nacho in een vooraf gemaakte salsa, omdat de combinatie van de ingrediënten meer sensatie geeft dan de ingrediënten op zichzelf.
Op dezelfde manier kun je een portfolio als een gerecht zien, terwijl de asset allocaties de recepten zijn. Je kunt van het ‘recept’ afwijken door bijvoorbeeld meer te beleggen in Europese obligaties of door een groter percentage opkomende landen aan te houden. Door meerdere ongecorreleerde assets aan een portfolio toe te voegen kun je je risico verlagen zonder dat het per se ten koste hoeft te gaan van je rendement. Kijk wel uit met (te) grote afwijkingen, want dit kan ervoor zorgen dat je portfolio niet meer in aansluit bij jouw persoonlijke doelen en risicotolerantie. Je wilt tenslotte niet dat een heerlijk gerecht wordt verpest doordat er teveel zoute ansjovis door de (beleggings)mix is gegooid.
Nieuwsgierig geworden? Plan direct een vrijblijvend Zoom-gesprek in waarin we de mogelijkheden kunnen bespreken en zet samen met ons de eerste stap naar het bouwen van een portfolio!
Een pensioencursus om zelf te beleggen of sparen voor je pensioen of een beleggingscursus om financiële vrijheid te bereiken behoort tot de mogelijkheden. Of kijk hieronder naar onze pagina die ons hebben geholpen en jou ook mogelijk zouden kunnen helpen met het starten.
Nieuwsgierig naar onze denk- en werkwijze? Check onze bibliotheek, lees de artikelen op onze website, download de voorbeeldportefeuilles of download ons e-book.